نحوه برخورد معلم‌ با دانش آموز تک فرزند

قبل از اینکه به رابطه معلم‌ها با دانش آموزان تک فرزند بپردازیم اجازه بدهید مقداری درباره دنیای این کودکان قبل از مدرسه بگوییم و در واقع رفتار آنان را شرح دهیم.

این کودکان کسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا کنند. آن‌ها دوست و همدمی در منزل ندارند، بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌کنند و فرصتی برای کنترل و مدیریت آن‌ها نخواهند داشت. تک فرزندها به والدین وابستگی شدید دارند و حتی احتمال دارد بر اثر نزدیکی بیش از اندازه به آنان، توانایی برقراری ارتباط با همسالانشان را از دست بدهند. یکی یک دانه بودنشان باعث می‌شود توجه پدر و مادر کاملاً به آن‌ها معطوف شود، در این خانواده‌ها حکم، حکم تک فرزند است، آنان از والدین خود تقلید و همچون بزرگسالان رفتار می‌کنند. کودکان خانواده‌های تک فرزند معمولاً بلوغ زودرس دارند؛ به دیگر سخن این بچه‌ها دنیای کودکی بسیار کوتاهی دارند و خیلی زود گرفتار مشکلات بزرگترها می‌شوند.

شروع دنیای جدید

حالا این کودک به سنی رسیده است که باید وارد مدرسه شود. روز اول مدرسه برای این بچه‌ها روز بسیار سختی است این کودکان تنها که وابستگی شدید به والدین دارند باید چند ساعتی از خانواده جدا شوند و دنیای جدید را تجربه کنند؛ البته کار معلم‌ها نیز از همین روز شروع می‌شود.

توجه کنید در گذشته به دلیل اینکه هر خانواده چند فرزند داشت، کودکان به راحتی در میان اجتماعات همسال خود آمیخته و با محیط‌ها، افراد و ... آشنا می‌شدند، بنابراین در ارتباط با محیط جدید مشکلی نداشتند و به سرعت با محیط مدرسه به سازگاری می‌رسیدند.

آنان هنگام پا گذاشتن به مدرسه تا حدود زیادی با محیط مدرسه آشنا بودند چون خواهر و برادرهای بزرگترشان بارها از این محیط برایشان سخن می‌گفتند. حتماً در ذهن خود شما هست زمانی که فرزند بزرگتر مشغول انجام تکالیفش می‌شد کوچک‌ترها به تقلید از او می‌پرداختند.

اما شرایط زندگی امروز به گونه‌ای است که اکثر دانش آموزان تک فرزند آمادگی لازم را برای برقرار کردن ارتباط با محیط خارج از منزل به دست نمی‌آورند و این بچه‌ها با اکثر محیط‌های اجتماعی بیگانه هستند. آنان در برقراری ارتباط با دیگران بسیار ضعیف عمل می‌کنند و پر استرس هستند. این مسئله می‌تواند مشکلاتی مانند نگرانی در کودک، امتناع از رفتن به مدرسه یا فرار از مدرسه و نیز مجبور کردن والدین برای ماندن در کنار وی در محیط مدرسه را به دنبال داشته باشد.

تک فرزندها معمولاً دیر یاد می‌گیرند که چطور باید با کودکی دیگر ارتباط برقرار سازند، چطور مشاجره‌ای را بین خود و دیگران مدیریت کنند، با چه روشی بر سر موضوعی به تفاهم برسند و حتی در مواردی از خواسته خود به خاطر دیگری بگذرند. آن وقت این معلم است که می‌تواند به آنان کمک کند.

اولین برخورد

اولین دیدارهای معلم و تک فرزندها در کلاس درس نقش تعیین‌کننده دارد، در اولین ارتباط چنین دانش آموزانی با معلم برداشتی از شخصیت معلم در آنان به وجود می‌آید. اگر در این روزهای اولیـه کودک از معلم بترسد و یا احساس آرامش نکند، ذهنیت او نسبت به معلم و مدرسه وی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و تا آخر سال تلاش‌های معلم را بی‌ثمر یا کم ثمر می‌کند. اگر کودک بعد از ورود به کلاس درس با چهره خندان و مهربان معلم روبرو شود که به استقبال او می‌آید و به آرامی او را دعوت به نشستن در کلاس می‌کند، در واقع معلم خود را خوش خلق بیابد بسیاری از نگرانی‌ها و بی‌قراری‌هایش از بین خواهد رفت.

بنابراین معلم‌ها باید قبل از جضور در کلاس ضمن مطالعه پرونده تک تک دانش آموزان؛ مطالعاتی درباره تک فرزندها داشته باشند و اطلاعاتی جمع آوری کنند. هرچه یافته‌های شما درباره این بچه‌ها بیشتر باشد، بیشتر می‌توانید در محیط مدرسه به آن‌ها کمک کنید.هرچه حمایت والدین از تک فرزندها بیشتر شود، قدرت و تحمل آنان در رویارویی با مشکلات کاهش می‌یابد؛ از این رو بسیار شکننده و آسیب پذیر می‌شوند.

بی همبازی و بی هم‌صحبت ماندن چنین دانش آموزانی آنان را به خلأ عاطفی دچار می‌کند. مدرسه محیط مناسبی برای این کودکان است، چون دقیقاً در مکانی هستند که بیش از صد کودک هم سن و سال در کنارشان وجود دارد.

معلم باید به طور غیرمستقیم به چنین کودکانی در دوست‌یابی کمک کرده و پیوندشان را با دوستان شایسته‌ تقویت کند؛ یا در مشارکت کارهای کلاسی از قبیل تمیز کردن تخته از آن‌ها کمک بخواهد تا از خجالتی بودن دست بردارند. معلم باید چنین دانش آموزانی را در کارهای گروهی کلاس عضو کند تا کارهایشان را به صورت گروهی انجام دهند. دادن اعتماد به نفس به چنین کودکانی بسیار کمک می‌کند اصلاً چرا آنان را برای مدتی نماینده کلاس نمی‌کنید؟

در آخر باید بگوییم تک فرزندی پدیده نو ظهوری نیست اما خانواده‌های بسیاری را درگیر ساخته است که البته خیلی از معلمان هم گرفتار این موضوع شده‌اند.

نتیجه گیری

معلمان باید تلاش کنند بدون آنکه به شأن و عزت نفس دانش‌آموزان لطمه‌ای وارد شود با استفاده مدام از جمله‌ها و عبارت‌های مثبت، تشویق و پاداش، برجسته نکردن اشتباهات و آموزش مهارت‌هایی که راه را برای موفقیت باز می‌کند آن‌ها را هدایت کنند.

---

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه رضایی گلستان

استعدادهایی که پنهانند!؟

رضا باعث شگفتی همه بود. پیر و جوان خانواده هر وقت او را می دیدند کناری می نشاندنش و جدول ضرب دو رقمی و جمع و تفریق‌هایی سخت از او می‌پرسیدند؛ یک نفر هم مدام با ماشین حسابش شروع به حساب کردن اعداد و ارقام می‌کرد! پسرک قصه ما هم تند و تیز وشاید زودتراز ماشین حساب جواب سۆالات را می داد و همه انگشت به دهان می‌ماندند؟

آن شب پس از میهمانی خانوادگی خان دایی که خواهرزاده پنج ساله‌اش را با افتخار روی پا می‌نشاند رو به حضار گفت:" این خواهرزاده ما هم برای خودش نابغه ایه." آن وقت رو به خواهرش ادامه داد:"بالاخره چی کار کردین برای این نابغه کوچولو؛ پیگیری‌هایی که قرار بود انجام بدین چی شد؟" زن دایی هم گفت:"رضا جان رو بردین آموزش و پرورش؟ بالاخره چی گفتن؟ جایی برای همچین استعدادهایی وجود داره؟ "

آری، بسیارند کودکانی که چون رضا سرشار از استعداد هستند و با اینکه خانواده درصدد فراهم ساختن راهی برای پیشرفت آنان هستند؛ دولت نیز باید تدبیری بیندیشد تا درخت بالندگی و ظرفیت چنین کودکانی به ثمر بنشیند. هر کودک مجموعه‌ای منحصر به فرد از استعدادها، علایق و آرزوها است که باعث می‌گردد برای برخی از موقعیت‌ها مناسب‌تر باشد. اما در این میان هستند کودکانی که از بهره هوشی بالاتری برخور دارند و سرشار از استعدادی خدا دادی که از سایر همسالان متمایز می‌گردند.

آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که استعداد یابی چیست؟"استعداد" در فرهنگ‌های لغت به معنای "توانایی ویژه و طبیعی" و "ظرفیت دستیابی به موفقیت" تعریف شده و استعداد یابی موضوعی است که در دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. استعداد یابی یعنی شناسایی افراد مستعد و هموار ساختن راهی برای عوامل موفقیت فرد تا رسیدن به قله افتخار.

رینگر در تعریف کاربردی استعداد یابی اعتقاد دارد: استعداد یابی یعنی پیش بینی اجرا (عملکرد) از طریق سنجش ویژگی‌های جسمانی ، روانی، اجتماعی و همچنین توانایی‌های تکنیکی. استعداد یابی یعنی این که مشخص شود چه ویژگی‌هایی کودکان معمولی را از کودکان نخبه متمایز می‌سازد و این امر کاری بس دشوار است. بیشتر والدین علاقمندند تا کودکانشان موفقیت در یک رشته ورزشی، هنری و یا حتی علمی را تجربه کنند.

برخی والدین تمایل دارند کودک خود را در سطح نخبگان ملی و بین‌المللی ببینند. پیشرفت از سطوح ابتدایی به سطوح نخبگی فرآیندی بسیار پیچیده است. این فرآیند نیازمند شناسایی و انتخاب افراد با استعدادی است که شرایط لازم جسمانی، مهارتی، رفتاری و...  برای موفقیت در یک رشته‌ی خاص (ورزشی، هنری، علمی و...) را داشته باشند. استعداد کودکان در همه زمینه‌ها یکسان نیست بلکه یکی در ورزش، دیگری در هنر، آن یکی در ریاضی و....خلاصه هر کدام از علاقه و استعداد خاصی بهره مند هستند؛ مهم این است که استعداد نهفته آنان شکوفا گردد.

فرآیند کشف ورزشکاران، با استعداد یابی شرکت در یک برنامه تمرینی سازماندهی شده، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که امروزه در ورزش مطرح می‌باشد. لذا در ورزش به عنوان یک هنر، کشف افراد با استعداد و انتخاب آن ‌ها در سنین پایین و سپس هدایت، کنترل و ارزیابی آن‌ها در صعود به بالاترین سطح از مهارت اهمیت زیادی دارد. تا آنجایی که به ورزشکاران نخبه مربوط می‌شود، کار و زمان مربی باید برای کسانی صرف شود که دارای توانایی‌هایی بالقوه باشند.

در غیر این صورت، استعداد، زمان و انرژی مربی تلف شده و یا بهترین شکل آن این است که ورزشکار متوسطی به وجود خواهد آمد. بنابراین هدف اصلی استعداد یابی در ورزش، شناسایی و انتخاب ورزشکارانی است که بیشترین توانایی را برای رشته ورزشی خاص دارا باشند. لذا در موارد دیگر نیز(علمی، هنری و...) باید این گونه عمل کرد؛ کارشناسان امر باید راه کاری بیندیشند و با استفاده از آزمون‌های معتبر، استعداد کودکان پیش از دبستان توسط والدین و مربیان شناسایی شود؛ آن گاه این افراد آموزش داده شوند تا بدانند چگونه استعدادهای کودک را پرورش دهند. دولت باید قبل از دبستان و یا حتی پس از آن از کلیه کودکان کشور آزمون‌های استعداد یابی گیرد. آن وقت برنامه‌هایی به معلمان، والدین و کارشناسان این امر مهم آموزش داده شود تا بتوان توانائی چنین کودکان را بارور ساخت.

معیارهای استعداد یابی

معیارهای استعداد یابی شامل آزمون‌ها، استانداردها و الگوهای مطلوبی هستند که یک کودک دارا می‌باشد. این معیارهای ویژه از این جهت ضرورت دارند که فرد توانا از ناتوان متمایز شده و کودکانی که مناسب یک رشته خاص بوده (ورزشی، هنری، علمی و..) در همان رشته آموزش ببینند. این معیارها در رشته‌های مختلف فرق می‌کند اما به طور کلی دو مورد در همه یکسان است و آن عبارتند از:

1) سلامت جسمانی، نیاز مطلق هر فردی است که در رشته‌های مختلف به فعالیت بپردازد .

2) وراثت، پدیده بیولوژیکی بسیار پیچیده‌ای است که اغلب در استعداد نقش مهمی ایفا می‌کند.

بیشتر اوقات پدرها و مادرها، آینده زیبای کودکان خویش را در ذهن خود متصور می‌شوند، والدین بر این باورند که با سنجش و شکوفائی استعدادهای کودکانشان می‌توانند آینده‌ای درخشانی را برای آن‌ها رقم بزنند. و نیز حتماً با خود می‌اندیشند که اگر فرصت زندگی دوباره می‌داشتند و می‌توانستند مانند این کودکان از نو شروع کنند، حتماً تمامی استعدادهای خود را شکوفا می‌کردند؛ پس مصمم می‌گردند که آرزوهای خود را در کودکشان متبلور سازند.

سنجش استعدادهای کودک از جمله آرزوهایی است که تمامی مادران در سر می‌پرورانند و پدران وظیفه ذاتی خود می‌دانند. واضح است کسانی که استعدادهای خود را شناخته‌ و آن‌ها را شکوفا کرده‌اند، در مسیر صحیح قرار گرفته‌ و بسیار موفق بوده‌اند. امیدواریم که در سال تحصیلی جدید دولت و خانواده‌ها با برنامه‌ای حساب شده به «سنجش استعداد کودکان» بپردازند. و امیدوارتریم که در این راستا با بهره‌گیری از اساتید مجرب و کتب معتبر «استعداد یابی»، کودک مستعد را در همان مسیری که استعدادش بروز می‌نماید راهنمایی نمایند.

---

مرکز یادگیری سایت تبیان -  تهیه: مریم عرفانیان

چرا نمی تونم درس بخونم؟

ما همواره از فرزندان خود انتظار داریم که خوب درس بخوانند، اتلاف وقت نکنند، و در ساعتی مقرر یادگیری خود را خاتمه دهند و نمرات بالایی هم کسب کنند اما هیچ گاه به آنان نمی آموزیم که اگر چگونه بخوانند نتایج بهتری کسب می کنند و در مدت زمان کمتری بازدهی بالاتری خواهند داشت. در این مقاله در نظر داریم تا خطاب به شما و دانش آموزان نکاتی را برای جلوگیری از افت تحصیلی و افزایش میزان یادگیری ارایه دهیم.

1- مطالبی که در آغاز و در پایان مطالعه می خوانید بهتر در حافظه می مانند و مطالبی که در میان قرار دارند ”ڑاحتمال فراموش کردنشان بیشتر است . پس بخش های میانی مطالعه به تمرین زیادتری نیاز دارند. و مدت زمان مطالعه باید کوتاه در نظر گرفته شود. بهترین زمان مطالعه 50 دقیقه و 10 دقیقه استراحت است. مطالعه برای مدت زمان طولانی و مستمر نه تنها سبب یادگیری بیشتر نمی شود بلکه به علت خستگی از کارایی و تمرکزتان تان نیز کم می شود.

اگر علاوه بر خواندن کتاب های درسی آن ها را به تحقیق و کارهای عملی و جستجو در دیگر منابع مرتبط با موضوع درسی واداریم ، علاقه بیشتری برای یادگیری خواهند داشت.

2- برای یادگیری بهتر از اصول یادگیری مثل تداعی، خلاصه نویسی، نکته برداری و ... استفاده کنید. ایجاد تداعی های ذهنی یعنی برقراری ارتباط میان آموخته ها در قدرت به خاطر سپاری مطالب بسیار موثر است. لزومی ندارد که تداعی ها طبیعی یا منطقی باشند. اگر آن ها حالت مضحک و غیر عادی هم داشته باشند حتی موثر تر هم هستند. تداعی باید حتما از خود شما باشد .

3- حتما مطالب را مرور کنید. مرور دوباره مطالب تاثیر فراوانی در نتیجه نهایی و یادگیری آن ها دارد.

4- از تکرار بی معنی و طوطی وار مطالب خودداری کنید.

هدف عمده در مدرسه پیش بردن یادگیری دانش آموزان است. چنانچه امتحان به جای اینکه یک وسیله باشد، یک هدف اصلی به شمار آید بر کل فرایند آموزشی اثرات سوء می گذارد و دانش آموزان فقط برای کسب نمره و قبول شدن در امتحان فعالیت می کنند. بنابراین امتحان وسیله ای نیست که تنها در پایان مراحل تحصیل و برای انتخاب افراد مستعد و شایسته تر به کار رود، بلکه امتحان باید به طور مداوم و در جریان تدریس باشد و در موقعیت های مختلف انجام گیرد. تا یادگیری و تمرین را افزایش دهد.

در بسیاری از اوقات دانش آموزان از نداشتن انگیزه کافی برای مرور و تمرین شکایت دارند. انگیزه به حرکت های درونی فرد که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف است گفته می شود. برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان باید تلاش نمود تا فرد احساس نیاز کند.

شکست های پی در پی در دانش آموزان منجر به نگرشی منفی در آن ها می شود که این عامل خود افت تحصیلی را به بار می آورد. لذا برای ایجاد انگیزه باید به او کمک کرد در درس تازه موفقیت کسب کند در نتیجه به تصویری مثبت تر به توانایی خود در مورد یادگیری مطلب درسی دست یابد زیرا یادگیری همراه با موفقیت به ایجاد انگیزه منجر می شود.

کاربردی کردن و جذابیت تکالیف هم در ایجاد انگیزه موثر است. اگر علاوه بر خواندن کتاب های درسی آن ها را به تحقیق و کارهای عملی و جستجو در دیگر منابع مرتبط با موضوع درسی واداریم، علاقه بیشتری برای یادگیری خواهند داشت. داشتن هدف به دانش آموز انگیزه می دهد و به حرکت ها و تلاش های او جهت مشخصی می دهد.

برنامه ریزی تحصیلی یعنی داشتن برنامه ی روزانه، ماهیانه و سالیانه برای مطالعه و یادگیری نیز روند پیشرفت را سریع تر می کند: تعیین ساعت خواب، وقت نظافت و انجام عبادت، اوقات صبحانه نهار و شام، ساعات حضور در مدرسه و ایام مربوطه، تعیین ساعاتی برای انجام تکالیف درسی و مطالعاتی، ساعات گذراندن اوقات فراغت روزانه و هفتگی باید مشخص شود.

انجام نرمش و تقویت جسم و روح و انجام حرکات شاد و مفرح برای جلوگیری از بیمار شدن و بی حوصله شدن موثر است.

آموختن راه های کاهش اضطراب به دانش آموزان باعث می شود در هنگام امتحانات، دانش آموزان دچار اضطراب نشوند.

داشتن برنامه های غیر درسی منظم برای عبادت، تفریح، گردش ، استراحت و گذراندن مفید اوقات فراغت نیز از علل دارا بودن انرژی کافی برای یادگیری خواهد بود.

علل جسمانی

یکی از عوامل نا شناخته در افت تحصیلی افراد ضعف های جسمانی آنان است که به علت بی اطلاعی پوشیده می ماند. ضعف شنوایی و بینایی دانش آموزان همواره باعث می شود که مرتب به معلم یاد آوری کنند که مطلب تکرار کند. دبیر می تواند از مطالعه جزوات درسی دانش آموزان ضعف شنوایی آن ها را بهتر بفهمد.

شرایط روانی و حرکتی:

دانش‌آموزانی که مبتلا به صرع هستند یا دانش‌آموزانی که دچار لکنت زبانند نمی‌توانند افکار خود را بازگو کنند و دایماً در فشار روانی، اضطراب و تنش هستند. در مواردی صرع های کوچک که تقریبا بدون علایم و تنها با عدم هشیاری فرد در چند لحظه همراه است باعث تاخیر در یادگیری دانش آموزان می شود.

ایجاد تداعی های ذهنی یعنی برقراری ارتباط میان آموخته ها در قدرت به خاطر سپاری مطالب بسیار موثر است. و پدران و مادران عزیز و همراه مواقعی هست که بدون وجود این عوامل متوجه افت شدید درسی در فرزندان خود می شوید و قادر به پیدا کردن عامل اصلی نیستید. سن نوجوانی دوره ایست که افراد اشتغال ذهنی فراوانی پیدا می کنند و ابهامات و مسایل زیادی تمرکز آن ها را از بین می برد و در این گونه شرایط آنان نیاز به صمیمیت و همفکری شما دارند تا با آن ها همدلی کرده، و بدور از سرزنش و با بردباری راهکارهای مفیدی را پیش روی آن ها بگذارید.

---

مرکز یادگیری سایت تبیان

با کارنامه فرزندمان چگونه برخورد کنیم؟

دریافت کارنامه تحصیلی معمولا برای دانش‌آموزان و والدین آن‌ها با اضطراب و دلهره همراه است و این استرس در میان دانش‌آموزانی که به هردلیل امتحان خود را باموفقیت برگزار نکردند، بیشتر دیده می‌شود.

در مرحله اول دانش‌آموزان را به دو دسته تقسیم می‌کنیم:

گروه دانش‌آموزان موفق و گروهی که در امتحانات موفق نبوده‌اند. با شما رفتاری که باید پیش بگیریم را دوره می‌کنیم:

 برخورد با دانش‌آموز موفق 

در برخورد با دانش‌آموز موفق باید این نکته‌ها را حتما به خاطر بسپاریم:

نتایج امتحانات را در درجه اول ناشی از تلاش و کوشش خودشان بدانیم و اگر در رسیدن به موفقیت با او همکاری و کمک کرده‌ایم به آ‌ن اعتنایی نکنیم و صراحتا گوشزد کنیم که فعالیت، توکل و تلاش او به نتیجه خوب امتحان منجر شده است.

 در پیروزی‌ها باید سعی کنیم که علل موفقیت او را مشخص کنیم تا بداند اسباب‌ و علل پیروزی او چه چیزهایی بوده و سپس با تاکید بر آن ها زمینه رشد شخصیتی وی را در تمام ابعاد فراهم کنیم.

 والدین باید طوری عمل کنند تا دانش‌آموزان بدانند که با گرفتن نمرات درخشان و کارنامه قبولی کار تمام نشده بلکه باید خود را برای مراحل بعدی آماده کنند بنابراین بعد از دریافت کارنامه قبولی و استراحت و تفریح مختصر، باید به آنان کمک کنیم تا برنامه‌ای برای خود تنظیم کنند و به فعالیت‌های خود در زمینه دانش‌افزایی ادامه دهند.

 اگر فرزندان متعددی دارید و یکی از آنان با نمرات بالایی درخشیده است نباید آنان را با یکدیگر مقایسه کنیم و از همه مهم‌تر نباید طوری رفتار کنیم که فرزند موفق احساس خودبزرگ بینی و غرور کند و فرزندان دیگر احساس حقارت کنند بلکه رفتار ما باید به نحوی باشد که سایر فرزندان تشویق شوند که در حد توان‌شان تلاش و کوشش کنند.

برخورد با دانش‌آموزان ناموفق

قبول داریم هنگامی‌که کودک با گلوی پر از بغض و چشمان پر از اشک و شاید هم بی‌قرار و عصبی پا به خانه می‌گذارد مشکل‌ترین لحظه‌های پدر و مادر آغاز می‌شود. والدین احساس می‌کنند که کودکشان یک سال عمر خود را همراه با مخارج سنگینی که پدر و مادر برای او صرف کرده‌اند از دست داده، اما باید بپذیرند که این لحظات از مهم‌ترین و حساس‌ترین زمان زندگی آنان است و رفتار و عکس‌العمل شما به عنوان پدر و مادر می‌تواند مساله‌آفرین و سرنوشت‌ساز باشد.

بعضی از والدین ممکن است در این موقعیت فرزندانشان را با نیشخند، تمسخر، خشونت، آبروریزی، سرکوفت زدن، قهر و طرد کردن و اعطای القابی مثل بی‌عرضه، تنبل و ... تنبیه کنند اما این تنبیه‌ها هر چند که موجب تخلیه غیراصولی بعضی از والدین است ولی تجربه نشان داده که برای کودکان و نوجوانان خونسردی به جای تلاش بیشتر، عقب‌افتادگی تحصیلی، فرار از مدرسه، ترک‌تحصیل، ایجاد یأس و ناامیدی، عصیان و نافرمانی را به بار می‌آورد. پس قبل از هر چیز خود را از این گونه رفتار پاک کنید البته اگر به آینده فرزند خود واقعا امیدوارید.

راهکارهای دیگر

بدون شک همه دانش‌آموزان در امتحانات نتایج دلخواه و مناسب را بدست نمی- آورند و علت این مساله نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. ویژگی‌های فردی دانش‌آموز، عوامل آموزشگاهی، خانوادگی و اجتماعی می‌تواند در نحوه نتیجه‌گیری دانش‌آموز موثر باشد اما برخی از والدین بدون توجه به این مسایل، نتایج ضعیف درسی فرزندان خود را بر نمی‌تابند و پس از اطلاع از نمرات ضعیف فرزند خود، به آن‌ها برچسب‌های ناروایی می‌زنند.

زدن برچسب نه تنها هیچ کمکی برای پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز نمی‌کند بلکه در اغلب موارد دانش‌آموز را از اشتیاق ادامه تحصیل و کسب موفقیت درسی هم باز می‌دارد.

کم کم صدور کارنامه‌های دانش‌آموزان آغاز می‌شود و باتوجه به سنین دانش‌آموزان ، نحوه برخورد با نتایج تحصیلی این گونه دانش‌آموزان ضروری به نظر می‌رسد.

یک برخورد نامناسب می‌تواند همه تلاش‌های والدین، معلمان و مسوولان مدرسه را باناکامی روبه‌رو کند و به یقین این نتیجه مورد نظر هیچ یک از عوامل یاد شده نیست. کارشناسان تربیتی به خانواده‌ها توصیه می‌کنند که هنگام دریافت کارنامه دانش‌آموزان و اطلاع از نمرات ضعیف فرزندان خود، مواظب روح و روان آن‌ها باشند و از سخت‌گیری و بی‌احترامی نسبت به آن‌ها پرهیز کنند.

مواظب شخصیت فرزند خود باشید. به او برچسب‌هایی نظیر تنبل، کودن، بی عرضه و غیره نزنید بلکه با تاکید بر نقاط مثبتش در وی انگیزه فعالیت ایجاد کنید.

 در هنگام دریافت کارنامه، بهتر است او را در موقعیت‌هایی قرار دهیم که فعالیت‌هایش توام با موفقیت و تجربه‌های شیرین باشد.

 همواره سعی کنید توانمندی‌های او را مد نظر قراردهید نه ضعف‌های او را.

 به تفاوت‌های فردی فرزندتان توجه کنید، مبادا او را با دیگران مقایسه کنید بلکه تنها می‌توانید نمرات او را با یکدیگر مقایسه کنید.

 توقع و انتظار از فرزندتان در حد توانایی‌هایی او باشد.

 وقتی نمرات فرزندتان ضعیف است تنها او را مقصر ندانید و این پرسش‌ها را از خود بپرسید که آیا الگوی تلاش و جدیت برای او بوده‌اید؟

آیا جریان تحصیل او را پیگیری کرده‌اید؟

آیا محیط خانه برای درس خواندن آماده بود؟

آیا دوستان او را می‌شناسید؟ و

آیا ضعف جسمانی و بیماری نداشت؟

 چنانچه نمره خوب یا نسبتا خوب در کارنامه وجود دارد به آن اشاره کنید. اگر همه نمرات درسطح پایین است باز می‌توانید از نمرات دیگر بالاتر اشاره کنید و سپس علت ضعیف بودن نمرات را از فرزند خود جویا شوید و به به فرزندتان بگویید چه کمکی از دست ما بر می‌آید.

 با یکدیگر همه راه‌های ممکن را بررسی کنید و به او اطمینان دهید که شما حامی او هستید، او را دوست دارید.

 اگر بعداز بررسی علل، درصدد رفع ضعف خود است، تا آن‌جا که امکان دارد شرایط فعالیت را برای او آماده کنید و به فرزند خود قوت قلب دهید و متذکر شوید که هنوز دیر نشده‌است.

 با نگاه دقیق به کارنامه نمرات درس‌های مختلف را با میانگین درس‌های کلاس مقایسه کنید و نمرات خوب و خوب‌تر را مورد توجه قرار دهید و برای تلاشی که در کسب آن‌ها صورت گرفته وی را تحسین کنید.

 با کمک و تمایل فرزند خود،برنامه‌ای برای آمادگی و مرور درس‌های تجدیدی برای او تنظیم‌کنید تا دانش‌آموز از هم‌اکنون به فکر امتحانات مجدد (شهریور ماه) باشد.

 عدم موفقیت دانش‌آموز در درس‌ها نباید سبب محرومیت اواز تفریح، مسافرت، گردش با دوستان و استراحت شود بلکه باید برای همه کارهای او برنامه‌ریزی کرد زیرا فرزند شما به همه آن‌ها نیاز دارد.

 فراموش نکنیم که دانش‌آموز ناموفق نیز مانند سایر دانش‌آموزان حدود 9 ماه تلاش کرد و برای موفقیت در امتحانات و ورود به سال تحصیلی آینده، نیاز به گردش و تفریح و استراحت کافی دارد.

 بامشاورمدرسه نیز مشورت کنید تا شمارا در پیداکردن بهترین راه‌حل و علت مشکل یاری کند.

 رفتار درست چیست؟ 

دسته دیگری از والدین هنگام روبه‌رو شدن با نتایج بد امتحانات فرزندانشان با خویشتن‌داری و حوصله و متانت رفتار می‌کنند. آنان به جای پرخاشگری و تنبیه، با فرزندانشان به تجزیه و تحلیل نتایج امتحانات می‌پردازند و به عبارت دیگر به علل شکست فکر می‌کنند و نسبت به رفع عوامل شکست اقدام می‌کنند. اگر هم که شما همه راهای درست را رفته‌اید و به نتیجه نرسیده‌اید بهتر است حتما با یک مشاور تحصیلی مشورت کنید.این راه هم از نگرانی‌های شما کم می‌کند و هم می‌تواند عملکردی پیشگیرانه از رفتار نادرست شما و فرزندتان در آینده باشد.

گذشته از تمام مواردی که گفته شد زمانی که کارنامه فرزندتان به دست شما می‌رسد حتما این موارد را مرور کنید:

 آیا فرزند شما در مقایسه با دیگران ضعیف است و یا اینکه در خواندن درس تنبلی می‌کند؟

 آیا او بیماری جسمی مثل ضعف بینایی و شنوایی‌ ندارد؟

علل روحی و روانی مانند اضطراب، افسردگی، ترس و نداشتن اعتماد به نفس در او وجود ندارد؟

 محیط خانه برای درس خواندن ویژگی‌های لازم را دارد یا پر از آشوب، اختلاف خانوادگی و مسافرت‌ و مهمانی است؟

 آیا نظارت شما بر کار او در طول سال تحصیلی به علت پرمشغله بودن به فراموشی سپرده نشده است؟

 درخصوص علت ضعیف بودن نتیجه امتحان حتما با خود دانش‌آموز صحبت کنید و نظر او را بخواهید و او را وادار به چاره‌اندیشی و تصمیم‌گیری کنید تا حاضر شود فعالانه برای رفع نواقص خود بکوشد.

 پس از مشخص شدن علت یا علل باید برای جبران عقب‌افتادگی تحصیلی او برنامه‌ریزی کرده و سپس بر اجرای برنامه‌‌های تعیین شده دقیقا نظارت کنید.

---

مرکز یادگیری سایت تبیان

کابوس نمره 20

معلم ها 20 را تشویق می کنند، والدین 20 می خواهند، دانش آموزان 20 می خواهند و جامعه بَه بَه و چَه چَه می کنند که چه افتخاراتی از شاگردهای با معدل بیست نصیبش شده است!

میلاد زیر لب گفت: «دلم می خواد شب امتحان نترسم، مرتب خودم رو سرزنش می کنم با اینکه شاگرد زرنگی هستم و درس رو خوب یاد گرفتم اما چرا نمی تونم پاسخ همه سوالات رو بدهم؟ سر جلسه امتحان دلشوره دارم و نگران گرفتن نمره ای کمتر از بیست امانم رو می بره.»

آن وقت با این فکر دوباره به یاد سفارش‌های پدرش افتاد که از او می‌خواست هر طور شده نمره 20 بگیرد!

آری، شب‌های امتحان برای اکثر دانش‌آموزان با کابوس امتحان و ترس از نمره به صبح می‌رسد، ترسی که حتماً همه طعم آن را چشیده‌اید، اما به راستی چرا شب‌های امتحان این قدر طولانی می‌گذرند و چه طور می‌توان این شب‌های سرنوشت‌ساز را به راحتی سپری کرد؟

گاهی برخی دانش‌آموزان به خاطر سۆالات سخت حس می‌کنند امتحان انتقام معلم‌ها از آنان است؛ خصوصاً روزهای امتحان پایان سال چند روزی حال بعضی‌ها بد می‌شود! آن‌ها فکر می ‌کنند که سۆالات امتحان خیلی سخت خواهد بود و نخواهند توانست جواب همه سۆالات را بدهند و نگرانند که اگر نتوانند از پس سۆالات برآیند چه می‌شود؟

اضطراب از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

اضطراب دانش‌آموزان ناشی از عدم تسلط آن‌ها بر مفاهیم درسی است. گاهی ضعف در عملکرد معلمان، عدم تطبیق مفاهیم کتاب‌های درسی با روحیات دانش‌آموزان و موارد دیگر سبب جدایی آن‌ها از کتاب‌های درسی وعدم یادگیری مفاهیم آموزشی می‌شود.

نمره 20

یکی از عوامل مهم ایجاد تنش و اضطراب در دانش‌آموزان مقطع متوسطه نمره بیست است. نمره‌ایی که اکثر والدین و دانش‌آموزان در پی آن هستند درحالی‌که این نمره بیانگر یادگیری کامل توسط دانش‌آموزان نیست، بلکه فقط نشان می‌دهد که دانش‌آموز مطالب کتاب‌های درسی خود را حفظ کرده است. میزان کم اضطراب و استرس می‌تواند سبب افزایش تلاش دانش‌آموزان برای یادگیری شود و در مقابل اضطراب ناشی از امتحانات می‌تواند تا 70 درصد سبب کاهش یادگیری دانش‌آموزان شود. اضطراب امتحان، یادگیری دانش‌آموزان را مختل و سبب بروز اختلالات رفتاری همچون تیک‌های عصبی و پرخاشگری در آنان می‌شود. حالت تهوع، سردرد، بی‌حوصلگی و کاهش اشتها از عواملی است که با بروز استرس در روزهای امتحان بین دانش‌آموزان بسیار شایع است.

شب امتحان زمان یادگیری نیست

باید به دانش‌آموزان آموخت که شب‌های امتحان زمان یادگیری دروس نیست و در این شب‌ها فقط باید به مرور درس‌ها پرداخت و در نظر گرفت که اضطراب احساسی فریب انگیز است که القاء می‌کند فرد از پس کاری که قرار است انجام دهد بر نمی‌آید، پس در چنین شرایطی نباید دست از تلاش و کوشش برداشت و چه بسا باید به مطالعه دروس امتحانی با جدیت بیشتر پرداخت.

 بهترین روش برای ماندگار کردن آموخته‌ها در حافظه و افزایش یادگیری، یادداشت‌برداری از مفاهیم کتاب در موقع مطالعه و مرور مطالب آموخته‌شده قبل از خواب است. دانش‌آموزان باید سعی کنند مدتی مانده به‌ روز امتحان کتاب درسی را به چند قسمت تقسیم کنند و هر روز قسمتی از آن را بیاموزند و آموخته‌های خود را در جایی یادداشت کنند تا در فرصت‌های مختلف بتوانند آن‌ها را مرور کنند. عدم موفقیت در یک امتحان به معنی شکست در تمام امتحانات نیست دانش‌آموزان باید پس از اتمام امتحان‌داده شده آن را فراموش کنند و فکر خود را معطوف به امتحان بعدی کنند.

یک ساعت قبل از امتحان مطالعه تعطیل

باید توجه داشت که فهم سۆال نصف جواب است ونیز دانش‌آموزان یک ساعت قبل از امتحان مطالعه آن درس را به طور کامل تعطیل کنند و به هیچ‌ وجه قبل از شروع امتحان از یکدیگر سۆال نپرسند چرا که ممکن است سۆالی را بلد نباشند و دچار اضطراب شوند و مطالب دیگر را نیز فراموش کنند.

دانش‌آموزان در جلسه امتحان وقت خود را بافکر کردن درباره سۆالات مشکلی که جواب آن را نمی‌دانند هدر ندهند و در صورتی که پاسخ سۆالی را نمی‌دانند آن را علامت زده و به سۆال بعدی بپردازند و در پایان می‌توانند به این‌گونه سۆالات بیشتر فکر کنند و احتمالاً جواب آن‌ها را بدهند. دانش‌آموزان به منظور افزایش تمرکز، پس از دریافت برگه سۆال‌ها ابتدا با برگه‌ای که مخصوص پاسخ‌هاست روی سۆال‌ها را بپوشانند و سپس شروع به خواندن سۆال‌ها و جواب دادن به آن‌ها یکی پس از دیگری نمایند، اگر پاسخ سۆال اول را دانستند جواب دهند و به همین ترتیب ادامه دهند.

صبحانه فراموش نشود

دانش‌آموزان باید صبح امتحان صبحانه مناسبی بخورند و به هیچ‌ وجه گرسنه سر جلسه امتحان نروند. دانش‌آموزان باید شب امتحان غذاهای سبک و پرکالری مصرف کنند، چرا که فعالیت‌های ذهنی نیازمند مصرف کالری فراوان است و خوب هم بخوابند و پر انرژی در جلسه حاضر شوند. کشمش و خرما جزء منابع غذایی هستند که می‌توانند کالری مناسبی را در روزهای امتحان به دانش‌آموزان منتقل کنند.

به هر حال دانش‌آموزان با تمام استرس و اضطراب این دوران را می‌گذرانند اما به راستی چقدر از آموخته‌های خود را به کار می‌گیرند و یا به عبارتی دیگر آموخته‌هایی که با این مشقت در ذهن خود جای داده‌اند تا کی در ذهنشان می‌ماند و برایشان چه کارایی‌هایی دارد؟!

---

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان

چگونگی ارزشیابی نمرات دانش آموزان در طرح توصیفی

با اتمام کتاب‌ها و شروع فصل امتحانات معلم‌ها با تلاش بیشتر کتاب‌ها را مرور می‌کنند و نمرات ارزشیابی نوبت دوم را به دفتر مدرسه تحویل می‌دهند تا با گرفتن امتحان آخر سال و با توجه به نمرات ارزشیابی دانش آموزان در طول سال تحصیلی درباره نمرات آن‌ها تصمیم گرفته شود.

زمان گذشت، سال نو شد و کتاب‌ها کهنه. گویی همین دیروز بود، که سال تحصیلی آغاز شده بود و برگ برگ کتاب‌ها بوی نویی می‌داد؛ و چه خود نمایی می‌کردند برگ‌های کتاب‌ها، در مقابل برگ‌های زردی که از درختان فرو می‌ریختند. حال نوبت خزان کتاب‌های پاییز است و البته در این خزان دانش آموزان برداشتی ماندگار کرده‌اند ...

با شروع سال نو تکاپو در مدارس بیشتر شده؛ معلمین و دانش آموزان به اتمام کتاب‌ها همت گماشتند. زمان باقی مانده نیز برای مرور دروس و گرفتن اشکالات دانش آموزان است. با توجه به توصیفی بودن نمرات دانش آموزان و ارزیابی آن‌ها در امتحانات پایان سال، کار معلمین دشوارتر می‌باشد.

در آموزش ابتدایی، ارزشیابی از فعالیت‌های آموزشی و پرورشی و از وظایف معلمان است که به منظور کارآیی و اثر بخشی مدارس و مشارکت فعال دانش آموزان در فرآیند یاددهی و یادگیری جهت نیل به هدف‌های زیر انجام می‌پذیرد.

• ارزیابی مستمر پیشرفت تحصیلی و تربیتی دانش آموزان.
• آگاه ساختن دانش آموزان از میزان پیشرفت تحصیلی و تربیتی خود و نیز مطلع ساختن اولیای آنان از وضعیت تحصیلی فرزندانشان.
• پرورش استعدادها و پرورش روحیه تلاش، ابتکار و رقابت‌های سالم در دانش آموزان.
• حصول اطمینان از تحقق شرایط لازم به منظور ارتقای دانش آموزان به پایه تحصیلی بالاتر.
• به دست آوردن قسمتی از اطلاعات مورد نیاز برای ارزشیابی از کیفیت و محتوای برنامه‌های آموزشی روش‌ها و وسایل تدریس و کار مدارس.
• تشخیص استعدادها و علائق دانش آموزان به منظور راهنمایی آنان در فعالیت‌های آینده.

می‌دانید که امتحانات توصیفی دوره‌های ابتدایی در دو نوبت برگزار می‌شود، امتحانات نوبت اول بهمن ماه و امتحانات نوبت دوم خرداد ماه هر سال برگزار خواهد شد. امتحان پایانی نوبت اول از مطالب تدریس شده همان نوبت و امتحان نوبت دوم از تمام محتوای کتاب درسی به عمل می‌آید.

نمره امتحان هر درس در هر نوبت میانگین نمره امتحان پایانی و نمره ارزشیابی مستمر همان نوبت خواهد بود که بر مبنای 20 مشخص می‌شود. ضمناً در هر نوبت به هر دانش آموز بر اساس رفتار، اخلاق، رعایت موازین اسلامی، رعایت اصول بهداشت و نظافت شخصی، کیفیت حضور، غیاب و رعایت مقررات مدرسه یک نمره انضباط داده می‌شود.

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی - تربیتی در دوره ابتدایی به صورت تکوینی در طول سال تحصیلی براساس اهداف برنامه درسی هر پایه انجام می‌پذیرد. نمره ارزشیابی مستمر با توجه به میزان مشارکت دانش آموز در فعالیت‌های یادگیری از طریق بررسی تکالیف درسی، انجام پرسش‌های تدریجی، بررسی فعالیت‌های مرتبط با درس خارج از کلاس و نظایر آن تعیین می‌شود. گزارش نتایج ارزشیابی پیشرفت تحصیلی - تربیتی دانش آموزان در طول سال تحصیلی و در هر زمان قابل ارائه می‌باشد لیکن برای اطمینان بیشتر به صورت رسمی و مکتوب در نوبت‌های زیر ارائه می‌شود.

الف) نوبت اول در دی ماه (شامل نتایج ارزشیابی های پیشرفت تحصیلی - تربیتی مهر ماه تا پایان دی ماه)

ب) نوبت دوم در خردادماه (شامل نتایج ارزشیابی های پیشرفت تحصیلی - تربیتی مهر ماه تا خردادماه)

ج) ارائه گزارش پیشرفت تحصیلی و تربیتی دانش آموزانی که در درس یا دروسی در خردادماه نیاز به آموزش و تلاش بیشتر دارند لغایت 15 شهریور.

علاوه بر موارد فوق، مدیر مدرسه و معلم در طول هر نوبت، حداقل دو بار اولیاء دانش آموز را از روند پیشرفت تحصیلی - تربیتی وی به نحو مقتضی مطلع می‌نمایند. وضعیت آموزشی و تربیتی دانش آموز در هر درس بر اساس ارزشیابی های به عمل آمده در طول هر نوبت با توجه به اهداف آن درس در حیطه‌های شناختی، عاطفی و مهارتی طبق مقیاس زیر مشخص و گزارش می‌شود.

الف- خیلی خوب

ب- خوب

ج- قابل قبول

د- نیاز به آموزش و تلاش بیشتر

---

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان